PRZEMYSŁAW ZYCH
POÍESIS (2013)
PRAWYKONANIE ŚWIATOWE
Opera kameralna w jednym akcie na solistów i zespół kameralny
Libretto: PRZEMYSŁAW ZYCH
(w oparciu o dramat Zigniewa Herberta „Rekonstrukcja poety“)
Wykonywana po polsku
czas trwania: 45‘
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kolekcje“ – priorytet „Zamówienia kompozytorskie“, realizowanego przez Instytut Muzyki i Tańca.
Nazwałem Rekonstrukcję poety sztuką na głosy, aby podkreślić, że ani sytuacje sceniczne ani akcja nie stanowią istoty utworu. Jest to starcie, lub raczej zestawienie dwu światów: filozoficznego i poetyckiego, a także dwu rodzajów poezji: epickiej (pierwszy koncert na rynku) i lirycznej (końcowe wiersze Homera). Cały ten dramat musi być wygrany głosem i interpretacją – od arii bohaterskiego tenora do głosu, który w samotności budzi się, pełga, rośnie, opada i niknie.”
Zbigniew Herbert
Idea “sztuki na głosy”, odnosząca się w zamyśle autora głównie do słuchowiska radiowego, wydaje się w swej istocie niezwykle bliska operze. Twórczość dramatyczna Herberta, pozostająca wciąż na uboczu głównego zainteresowania jego dziełem, skupia się przede wszystkim nie na akcji scenicznej, intrydze, konflikcie między postaciami, ale na granicznym doświadczeniu prowadzącym ku wewnętrznej przemianie bohatera. Surowość i koncentracja dramatu na subiektywnym odczuciu, którego najpełniejszym wyrazem jest monolog, stanowi dla kompozytora niezwykłą inspirację.
Rekonstrukcja poety zachwyca swą niezwykłą konstrukcją, w której narracja miesza się z liryką, a każda z nich ma swoje symboliczne znaczenie. Głos – słowo – poezja to oś, na której autor rozpina treść swego dramatu. Odniesienie do antyku, tak częste w twórczości Herberta zyskuje tu dodatkowe dookreślenie przez wyraźne uwypuklenie poezji, zjednoczenia w niej słowa i muzyki. W niej bohater ukazuje swą przemianę, ku niej zmierza od początku akcji, jest ona wreszcie jedynym możliwym dla Herberta wyrazem złożoności ludzkiej egzystencji, jedyną drogą ku prawdzie.
Z punktu widzenia muzycznej konstrukcji utworu elementy poetyckie stanowią naturalny grunt dla arii/monologu lirycznego, ich zróżnicowanie pozwala zaś na zastosowanie rozmaitych środków. Podstawowym jednak elementem jest skupienie się na ludzkim głosie: zniekształconym, mechanicznym, sztucznym w przypadku wywodów Profesora, bogatym w zasób środków wyrazu w przypadku Homera, jeszcze zaś innym u Elpenora czy Głosu kobiecego – najbardziej symbolicznego. Odniesienie do starożytności dodatkowo skłania ku muzycznej surowości, zamkniętej w formie kameralnego utworu na głosy, zmierzającego od opery ku monologowi.
Przemysław Zych
Przemysław Zych - kompozytor i autor libretta (ur. 1980 r. w Radomiu). Kompozytor, dyrygent, pedagog i organizator życia muzycznego. W latach 2000-2010 studiował w Akademii Muzycznej im. F. Chopina: kompozycję w klasie prof. Zbigniewa Bagińskiego (dyplom z wyróżnieniem) oraz dyrygenturę symfoniczno-operową w klasie prof. Szymona Kawalli (dyplom z wyróżnieniem). Swoją wiedzę uzupełniał na kursach mistrzowskich, m.in. podczas International Bartók Seminar w Szombathely na Węgrzech (2006), pracując pod kierunkiem Petera Eötvösa i Johannesa Schöllhorna (kompozycja) oraz Zoltána Peskó i László Tihanyi’ego (dyrygentura).
Jego utwory wykonywane były podczas wielu koncertów i festiwali w Polsce (m.in. Festiwal im. A. Didura w Sanoku, Laboratorium Muzyki Współczesnej, Muzyczne Pory Roku, Warszawskie Spotkania Muzyczne, My Splendid Isolation – Dni Karola Szymanowskiego, Festiwal Muzyki Dawnej im. Mikołaja z Radomia) i za granicą (Anglia, Belgia, Niemcy, Stany Zjednoczone, Ukraina, Włochy), przez wiele znakomitych zespołów (m.in.: Kwintet Dęty BRINDISI, Orkiestrę Symfoniczną Filharmonii Lubelskiej, Polską Orkiestrę Radiową, Kammerchor CONSONO, Schola Cantorum Gedanensis, Sinfonia Varsovia, Trombastic, The University of Louisville Cardinal Singers, Chór Warszawskiego Towarzystwa Scenicznego), dyrygentów (m.in.: Kenta Hatteberga, Martę Jakubiec, Haralda Jersa, Jana Łukaszewskiego, Ewę Strusińską, Krzysztofa Urbańskiego, Monikę Wolińską, Jerzego Wołosiuka, Szymona Wyrzykowskiego) i solistów (m.in.: HOB-BEATS Duo: Magdalenę Kordylasińską i Miłosza Pękalę, Pawła Książkiewicza, Roberta Morawskiego, Annę Kutkowską – Kass, Małgorzatę Pańko, Łucję Szablewską, Monikę Świostek). W 2008 roku Przemysław Zych zadebiutował w Filharmonii Narodowej jako kompozytor, a dwa lata później jako dyrygent. W roku 2011 nakładem Musica Sacra Edition ukazała się płyta New Polish Music for choir, na której umieszczono Miserere na chór mieszany, w wykonaniu chóru Schola Cantorum Gedanensis pod dyr. Jana Łukaszewskiego. Przemysław Zych współpracuje ponadto z Kapelą od Świętego Kazimierza, Operą Nova w Bydgoszczy, Radomską Orkiestrą Kameralną, Orkiestrą Sinfonia Varsovia.
Był jednym z inicjatorów powstania Radomskiej Orkiestry Kameralnej oraz dyrygentem jej pierwszych koncertów. W roku 2007 był pomysłodawcą i kierownikiem artystycznym festiwalu „My splendid isolation – Dni Karola Szymanowskiego” w Radomiu.
Jest laureatem Konkursu Wykonawczego Muzyki Karola Szymanowskiego w Zakopanem (1998), Ogólnopolskiego Otwartego Konkursu Kompozytorskiego im. Adama Didura w Sanoku (2002) oraz Konkursu kompozytorskiego na utwór inspirowany poezją T. Różewicza (2006).
W sezonie 2011/2012 Przemysław Zych pełnił rolę kompozytora-rezydenta Radomskiej Orkiestry Kameralnej w ramach programu IMiT.